Protezy zębowe – kompleksowy przewodnik po uzupełnieniach protetycznych. Rodzaje, wady, zalety i koszty

Utrata zębów, niezależnie od przyczyny, może znacząco wpłynąć na jakość życia – od trudności z jedzeniem i mówieniem, po spadek pewności siebie. Na szczęście współczesna protetyka stomatologiczna oferuje szeroką gamę rozwiązań, które pomagają odzyskać piękny uśmiech i pełną funkcjonalność jamy ustnej. Jednym z najpopularniejszych rozwiązań są protezy zębowe. Ten artykuł pomoże Ci zrozumieć, jakie są rodzaje protez, czym się charakteryzują, jakie mają wady i zalety, oraz jakimi kryteriami kierować się przy wyborze. Odpowiemy również na pytania dotyczące refundacji przez Narodowy Fundusz Zdrowia (NFZ) oraz przybliżymy orientacyjne koszty, posiłkując się przykładami.

Rodzaje protez zębowych

Protezy zębowe możemy podzielić na dwie główne kategorie:

• Protezy ruchome (wyjmowane) – pacjent może je samodzielnie wyjmować i zakładać.
• Protezy stałe – są trwale zamocowane w jamie ustnej przez stomatologa i nie można ich samodzielnie wyjąć (np. korony, mosty).

Protezy Akrylowe

Są to jedne z najbardziej znanych i najdłużej stosowanych protez. Wykonane są w całości z tworzywa akrylowego (zarówno płyta protezy imitująca dziąsło, jak i zęby).

• Protezy akrylowe całkowite - stosowane w przypadku bezzębia, czyli całkowitej utraty zębów w szczęce lub żuchwie. Utrzymują się w jamie ustnej dzięki przyleganiu do podłoża śluzówkowego (efekt adhezji, siły ssące).
• Protezy akrylowe częściowe - uzupełniają braki kilku zębów. Posiadają metalowe klamry (haczyki), które opierają się na pozostałych naturalnych zębach pacjenta, zapewniając stabilizację.

Zalety Protez Akrylowych:

• Niski koszt – są to zazwyczaj najtańsze z dostępnych protez ruchomych.
• Możliwość refundacji przez NFZ – podstawowe wersje są częściowo lub całkowicie refundowane.
• Relatywnie szybki czas wykonania
• Możliwość naprawy i tzw. "dostawienia" zęba. W przypadku utraty kolejnego zęba, często można go dołączyć do istniejącej protezy.
• Łatwość utrzymania higieny – po wyjęciu można je dokładnie oczyścić.

Wady Protez Akrylowych:

• Mniejszy komfort użytkowania – mogą być odbierane jako stosunkowo duże i grube, zwłaszcza protezy całkowite
• Siły żucia przenoszone na błonę śluzową – może to prowadzić do jej podrażnień, otarć i zaniku kości wyrostka zębodołowego
• Ograniczona stabilność – szczególnie w przypadku protez całkowitych dolnych, utrzymanie może być problematyczne
• Estetyka klamer – metalowe klamry w protezach częściowych mogą być widoczne, co obniża estetykę
• Upośledzenie odczuwania smaku i temperatury – duża płyta protezy górnej całkowitej pokrywająca podniebienie może to powodować.
• Ryzyko reakcji alergicznych. U niektórych pacjentów akryl może wywoływać alergię.

Protezy Szkieletowe (Metalowe)

To bardziej zaawansowane technologicznie protezy częściowe. Ich głównym elementem jest precyzyjnie odlany metalowy szkielet (najczęściej ze stopu chromowo-kobaltowego lub tytanowego), na którym osadzone są akrylowe zęby i fragmenty imitujące dziąsło. Utrzymują się dzięki precyzyjnym klamrom, cierniom (opierającym się na powierzchniach żujących zębów) i niekiedy zasuwom lub zatrzaskom.

Zalety Protez Szkieletowych:

• Znacznie lepsza stabilność i retencja niż protezy akrylowe częściowe, dzięki lepszemu oparciu na zębach
• Lepsze przenoszenie sił żucia.  Siły są częściowo przenoszone przez zęby filarowe (na których opierają się klamry i ciernie), a nie tylko przez błonę śluzową, co jest korzystniejsze dla kości i przyzębia
• Większy komfort użytkowania. Są cieńsze i mniej rozległe niż protezy akrylowe, zwłaszcza płyta podniebienna jest zredukowana do cienkich metalowych przęseł
• Lepsze odczuwanie smaku i temperatury dzięki minimalizacji płyty protezy
• Wysoka trwałość i odporność na złamania
• Mniejsze ryzyko podrażnień błony śluzowej

Wady Protez Szkieletowych:

• Wyższy koszt w porównaniu do protez akrylowych
• Dłuższy czas wykonania i bardziej skomplikowana procedura laboratoryjna
• Widoczność metalowych klamer: Choć są one projektowane tak, by były jak najmniej widoczne, czasem ich estetyka może być kompromisem
• Konieczność posiadania zdrowych i stabilnych zębów filarowych.
• Trudniejsza naprawa i modyfikacja niż w przypadku protez akrylowych.
• Nie są refundowane przez NFZ.

Protezy Elastyczne (Nylonowe, Acetalowe)

Są wykonane ze specjalnych, termoplastycznych materiałów (np. nylon, acetal), które nadają im pewną elastyczność. Klamry w tych protezach są zazwyczaj wykonane z tego samego materiału co płyta protezy i mają kolor dziąsła lub zęba, co czyni je praktycznie niewidocznymi.

• Protezy Nylonowe: Bardzo elastyczne, cienkie i lekkie.
• Protezy Acetalowe: Nieco sztywniejsze od nylonowych, co często przekłada się na lepsze przenoszenie sił, ale wciąż estetyczne.

Zalety Protez Elastycznych:

• Bardzo wysoka estetyka: Brak widocznych metalowych klamer, klamry w kolorze dziąsła lub zęba.
• Dobry komfort użytkowania: Są lekkie i często cieńsze od akrylowych.
• Odporność na złamania dzięki elastyczności.
• Biokompatybilność: Dobra opcja dla pacjentów z alergią na metale lub monomer akrylu.

Wady Protez Elastycznych:

• Ograniczone możliwości naprawy i podścielenia: W przypadku uszkodzenia lub konieczności dopasowania, często trzeba wykonać nową protezę.
• Przenoszenie sił głównie na błonę śluzową: Podobnie jak w protezach akrylowych, co może prowadzić do zaniku kości (choć klamry mogą minimalnie odciążać śluzówkę).
• Wyższy koszt niż protez akrylowych.
• Niektóre materiały elastyczne mogą z czasem chłonąć barwniki i zapachy.
• Trudniejsze utrzymanie idealnej higieny w niektórych przypadkach (mikroporowatość materiału).
• Nie są refundowane przez NFZ.

Protezy Nakładowe (Overdenture)

Są to protezy całkowite lub częściowe, które opierają się nie tylko na błonie śluzowej, ale także na specjalnie przygotowanych korzeniach własnych zębów pacjenta lub na implantach. Na korzeniach/implantach montuje się specjalne elementy retencyjne (np. zatrzaski kulowe, belki, magnesy), które łączą się z odpowiednimi gniazdami w protezie, zapewniając jej doskonałe utrzymanie.

Zalety Protez Nakładowych:

• Znacznie lepsza stabilizacja i retencja niż tradycyjne protezy całkowite.
• Poprawa komfortu psychicznego pacjenta (poczucie "własnych zębów")
• Lepsza efektywność żucia
• Ochrona kości wyrostka zębodołowego. Obciążenie przenoszone przez korzenie/implanty stymuluje kość i zapobiega jej zanikowi
• Możliwość wykonania mniejszej płyty protezy (np. w szczęce bez pokrywania całego podniebienia)

Wady Protez Nakładowych:

Bardzo wysoki koszt. Konieczność leczenia kanałowego zachowanych korzeni i wykonania wkładów lub wszczepienia implantów. Konieczność interwencji chirurgicznej (w przypadku implantów) i dłuższy czas leczenia. Wymagają bardzo dobrej higieny jamy ustnej i regularnych kontroli.

Protezy Stałe

Choć głównym tematem są protezy ruchome, warto wspomnieć o protezach stałych, do których zaliczamy:

• Korony –  odbudowują pojedynczy, mocno zniszczony ząb.
• Mosty –  uzupełniają brak jednego lub kilku zębów, opierając się na sąsiednich, oszlifowanych zębach (filarach) lub na implantach.
• Licówki –  cienkie płatki porcelany lub kompozytu naklejane na przednią powierzchnię zębów w celach estetycznych.
• Uzupełnienia na implantach –  korony, mosty lub całe łuki zębowe mocowane na stałe do wszczepionych implantów.

Są to rozwiązania bardzo komfortowe i estetyczne, ale też najdroższe i nie zawsze możliwe do zastosowania.

Czym Kierować się Przy Wyborze Protezy Zębowej?

Wybór odpowiedniej protezy to decyzja, którą należy podjąć wspólnie z lekarzem stomatologiem lub protetykiem po dokładnej diagnostyce. Kluczowe czynniki to:

• Liczba i rozmieszczenie brakujących zębów –  inne rozwiązania stosuje się przy bezzębiu, inne przy brakach częściowych
• Stan pozostałych zębów i przyzębia –  od tego zależy możliwość wykorzystania ich jako filarów dla protez częściowych lub nakładowych
• Warunki anatomiczne w jamie ustnej –  stan kości wyrostka zębodołowego, ilość miejsca
• Oczekiwania pacjenta –  estetyka, komfort, stabilność, łatwość higieny
• Możliwości finansowe pacjenta
• Ogólny stan zdrowia pacjenta (niektóre choroby mogą być przeciwwskazaniem do pewnych procedur, np. implantacji)
• Nawyki higieniczne pacjenta

Czy Protezy Zębowe Są Refundowane Przez NFZ?

Narodowy Fundusz Zdrowia przewiduje refundację niektórych uzupełnień protetycznych, jednak są to zazwyczaj najbardziej podstawowe rozwiązania:

• Protezy akrylowe częściowe – refundacja przysługuje raz na 5 lat, przy brakach minimum 5 zębów w jednym łuku lub w przypadku bezzębia. NFZ refunduje protezę z maksymalnie 3-punktowymi klamrami.
• Protezy akrylowe całkowite – refundacja przysługuje raz na 5 lat w przypadku bezzębia.
• Naprawa protezy – refundowana raz na 2 lata (np. sklejenie, dostawienie klamry, dostawienie zęba).
• Podścielenie protezy – refundowane raz na 2 lata (poprawia przyleganie).

Należy pamiętać, że refundacja obejmuje standardowe wykonanie. Wszelkie materiały wyższej jakości, bardziej estetyczne rozwiązania (np. protezy szkieletowe, elastyczne, uzupełnienia na implantach) są pełnopłatne.

Ile kosztują protezy zębowe?

1. Proteza Akrylowa Całkowita (jeden łuk) – w ramach NFZ: częściowa lub pełna refundacja (pacjent może dopłacać za materiały wyższej jakości). Prywatnie: orientacyjnie od 800 zł do 1500 zł za jeden łuk.
2. Proteza Akrylowa Częściowa (jeden łuk) – w ramach NFZ: częściowa lub pełna refundacja (przy określonych warunkach). Prywatnie – od 700 zł do 1400 zł za jeden łuk (w zależności od liczby zębów i klamer).
3. Proteza Szkieletowa (jeden łuk) – prywatnie: od 2000 zł do 3500 zł, a nawet więcej, w zależności od stopnia skomplikowania i użytych elementów dodatkowych (np. zasuwy, zatrzaski).
4. Proteza Elastyczna (Nylonowa/Acetalowa) (jeden łuk) – prywatnie: od 1800 zł do 3000 zł. Protezy acetalowe mogą być nieco droższe od nylonowych.
5. Proteza Nakładowa (Overdenture) (jeden łuk) – prywatnie: to najdroższa opcja z protez ruchomych. Sam koszt protezy to 2500 - 4000 zł, ale do tego należy doliczyć koszty:
   • Wszczepienia implantów (jeden implant to koszt od 3000 zł do 6000 zł, a potrzeba minimum 2-4 na łuk).
   • Leczenia kanałowego i wykonania wkładów koronowo-korzeniowych z elementami retencyjnymi (kilkaset złotych za ząb).
   • Łączny koszt może wynieść od kilkunastu do kilkudziesięciu tysięcy złotych.
6. Naprawa Protezy – prywatnie: od 150 zł do 400 zł (sklejenie, dostawienie zęba/klamry).
7. Podścielenie Protezy – prywatnie: od 200 zł do 500 zł.

Wybór odpowiedniej protezy zębowej to ważna decyzja. Nowoczesna protetyka oferuje wiele rozwiązań, od prostych i ekonomicznych protez akrylowych, po zaawansowane technologicznie protezy szkieletowe, elastyczne czy oparte na implantach. Każda z nich ma swoje wady i zalety. Kluczem do sukcesu jest dokładna diagnostyka, zrozumienie własnych potrzeb i oczekiwań oraz otwarta rozmowa ze swoim lekarzem stomatologiem, który pomoże wybrać najlepsze możliwe rozwiązanie, przywracając komfort, funkcjonalność i piękny uśmiech